ZAZAKÎ NEWS - Goreyê yew raporê neweyî, şimiteyê sey kola, yê enerjîye û qehweyê bi tozê şitî rîskanê cîddîyan anê û pisporî vanê ke bi taybetî Dîyarbekir de ciwanî binê rîskî de yê.
Pisporan eşkera kerd ke tayê şimiteyê ke bi taybetî hetê ciwanan ra zaf yenê şuxulnayîş, demêko derg de rîskanê weşîye yê cîddîyan virazenê. Lîste de kola, şimiteyê enerjî û qehweyê bi tozê şitî zî estê.
Goreyê raporê muşterekî yê Rêxistina Weşîya Dinya (RWD) û merkezanê cîyayan ê cigêrayîşê werd-şimitişî, tayê şimitîyê ke cuya rojanî de tim yenê şuxulnayîş, sebebê şeker û madeyanê teberî yê zêde ra seba weşîya merdiman rîskêko cîddî virazenê. Rapor de ame vatiş ke nê şimiteyî benê sebebê obezîte, diyabet, nêweşîyê qelbî û rûn-girewtişê cîgere.
Nê, 8 şimiteyê tewr bi zerarn ê:
Lîsteya şimiteyan a ke pisporan bi îqazê “eke mumkun o, bi temamî dûrî vinderê” pare kerde, wina ya:
1. Kola û şimiteyê bi gazî yê bişekerî
2. Çîkolataya germe
3. Milkshake (bi taybetî yê hazirî)
4. Şimiteyê enerjî
5. Awa meyweyan a viraştî
6. Alkol
7. Kokteylê alkolî
8. Qehweyo bi tozê şitî
Goreyê pisporanê werd-şimitişî, Dîyarbekir de bi taybetî şuxulnayîşê şimitîyanê bi gazî û yê enerjîye hetê nufusê ciwanî ra, zêde yo. Zêdebîyayîşê hûmara kafe û marketanê bajarî, resayîşê nê tewir şimiteyan keno hîna asan. Pisporî vanê ke bi taybetî hewayanê germinan de, cayê nê şimiteyan de ganî alternatîfê weşî yê sey awe, do, awa meyweyan a teze-fisîyaye yan zî çaya serdine ya bêşekere bêrê tercîhkerdiş.
Îqazê weşîye: Rojê de yew qedehe zî eşkeno bi rîsk bo
Dîyetîsyenan bale ante ke zafanê nê şimitîyan de, tena yew porsîyon de hewcedarîya şekirî ya rojanî ra 3-4 qatî zêdeyêr şeker esto. Nê ra teber, ame vatene ke qehweyê hazirî yê ke tede tozê şitî û aromadayoxî estê, herçiqas ke “bêzerar” asenê zî, tede oranêko berz de rûn, şeker û madeyê xeribî estê.
Bilhuda Doğan Çit