Mihemed Kurdî

Bi nameyê "Koma Wendişê Kirdkî" yew koma ma est a, ma aye kom de her aşme bi veng/sewt yew roman wanenê û pêynîya aşme de zî ma romanê xwu ercnenê. Ena ray ma serra par aşma teşrîna peyêne de romanê birêz Serwet Akkaşî yo bi nameyê *Heyf* wend.

Roman *Heyf* serra 2017î 'de çap bîyo û weşanxaneyê Roşna ra vejîyayo, roman 286 ripel o. Edîtorê ci zî birêz Roşan Lezgîn o. Sere de semedê nuştişê enê romanê erjayeyî ez Serwet Akkaşî rê weş û warî wazena, wa keyeyê ey awan bo.

*Heyf* romanê Serwet Akkaşî yo yewin o , xwura mi verê cû yewna/sewbîna romanê ey nêwendibi. Goreyê ke Heyf romanê Serwet Akkaşî yo yewin o la mi gore ancî zî zaf hetan ra serkewta yo. Dehkereya romanê xwuşinasnayîş û xwuzanayîş o. Seba ke şarê ma binê zilmî de yo, birêz Serwet Akkaşî zî sey zafaneyê nuştoxanê ma yê binan romanê xwu de dejê şarê ma (Kurd) ser o nuşto. Birêz Akkaşî nê romanê xwu pirodayişê/şerê mîyanê dagirkerdoxan û şerwanan kurdan ser o nuşto, ena babete zî ma rê zaf xerîb nîya û raştîyêka şar û welatê ma ya.

 Gama ke merdim enê berhemî waneno tede tarîtiye zî vîneno û roşnî zî vîneno, merdim tede rijyayîş zî vîneno û hêvî zî vîneno, merdim tede derd û kulê xwu vîneno, merdim tede reng û dejî şarê xwu (Kurd) vîneno. Ez eşkena bivajî ke Serwet Akkaş nê romanî pê fikr û hîsê kirdkî bi nuşto.

Serwet Akkaşî romanê xwu de di tablo viraştê, tabloya yewin de serdest est ê, zalim est ê, yewparêzî û zordestî est ê, hêz û îmkan est ê, leşker û teyare est ê. Tabloyê diyên de zî bindest est ê, mazlûm est ê, eşq û evîna welatî est ê, hêvî û bawerî est ê, embaztî û bestandîtîya dewayêko pîl est o. Serwet Akkaşî enê wirdî tablo bi yewbînan ra muqayese kerdo û dima zî bi awayêko akerde û zelal raştîya înan avisto/rakerdo çiman ver.

Serwet Akkaş berhemê xwu de qala ciwîyayiş û tekoşînê şerwanan keno. Hetêk ra vera romîyan de şervan senî şer kenê, senî xwu pawenê, key xwu nimitenê, key gala duşmenî kenê, gama ke galayên duşminan ra ri bi ri manenê senî xwu danê we û taktîkê xwu senî bedilnenê înan heme bi awayêko zelal û akerde rave kerdo. Serwet Akkaş hetê bîn ra zî bal anceno ser cuya koyan ser o û şertê zor yê xozaye. Yanê Serwet Akkaş xoverdayişê şerwanan o vera dagirkerdoxan û o vera xozaye de bi hawayêko herikbar û serkewta rave kerdo. 

Heyf romaneko polîtîk û sîyasî yo, romananê winasîyan de zî peyamê polîtîkî est ê. Roman de vengê bindestîye yanê vengê hawar û qêrayîşê şar û şervananê ma est o. Nuştox ewnîyayîş û nêzîkbîyayişê tirkan yê şarê ma ser o zaf baş rave kerdo, yanê ma eşkenê seba enê romanê bivajê romanêko hişyarkerdene yo/pêheşnayîş o. Havil û tesîrê romanên polîtîkî wendoxan ser o zaf est o.

Berhem hetê Nurnayişî ra zî serkewta yo. Birêz Akkaşî romanî bi teknîkê moderney mundayiş kerdo, coka roman baş herikyeno. Merdim romanî bi heskerdiş û kelecan waneno, bi taybet zî badê ke lehengê romanê (Zinar) vîndî beno. Sey wendox gama ke mi roman wendêne mi peynîya Zinarî zaf meraq kerdêne seba aye zî mi roman bi heyecan û meraq wendêne.

Serwet Akkaşî dehkereya/babeta romanî ra teber, xoza û coxrafîya Kurdistanî, nameyê awe, çem, til, şaristan û koyan zî zaf weş dabî şinasnayîş, enê zî tesfîrek weş dabî romanê.

Heme beşanê romanî de nameyê "Heyf" aseno. Şerwanî vanê ke dişmen ma sey xulamê/koleyê xwu vîneno, ma eke  enê qebûl nêkerê ma kişenê, ma zî vera nê galeyan de xo ver danê û eke derfetê ma bibiyêne ma heyfê embazanê xwu girewtêne. Yanê şerê wirdî hetan zî şerê heyfgirewtişîyê. 

Nuştox Lehengên tewr bi tewr viraştî û ê lehengan zî miyanê wextê de zaf weş herikîyayî. Roman de zaf lehengê sey Kawa, Avesta, Harûn, Rizgar, Zagros, Zerdeşt û Zinar est ê. Despêka romanê de Zinar est o rayirê xwu vîndî keno embazanê xwu rê dûr keweno la Zinar peynîya romanê de reyna embazanê xwu vîneno û reseno înan.

Birêz Serwet Akkaş romanê xwu de tena qala şer û xoverdardişê şerwanan nêkeno, eynî wextî de qala tikilîye şerwanan bi yewbînan ra, qala evîn û besteneya înan ê bi dewa xwu ra zî keno. Birêz Akkaşî di şexsiyeta Zinar û embazanê koma ey de hurmet û heskerdişa şerwananê bi yewbînan ra û evîna înan ê bi şar û welatê înan ra bi awayêko zelal şîrove kerdo.

Roman hetê ziwanî ra zaf serkewta bi. Birêz Serwet Akkaşî romana xwu bi ziwanêko şenik, herikbar û standard nuşto, tena tay çekûyê sey (dîme, vecîme, wenîme, bikîme, bierzîme,biaçarnîme, verdayîme...) yê mintiqaya Dêrsîm û Gimgimê est bê.

Her keso ke kirdkîya/zazakîya standard zaneno eşkeno bi awayêko asan enê romanê biwano û tira fam bikerê, aye semed ra ez nuştox û weşanxaneya Roşna ra zaf spas kena.

 Seke şima zî zanenê ziwanê ma (Kurdî) heta nika nêbîya ziwanê fermî û perwerdeyê coka ziwanê ma hema nameyo standardkerdiş zî. Ena ray seba ke heme kes tira fam bikero û îstîfade bikero ganî berhemê nuştekî de ziwanêke ma yo standard bibo. Helbet pêro fekê ma zî seba ma rast ê û erjaye yê û ma vera înan de zî nîyê la xwura heme cayê dinya de ziwanê nuştekî û ziwanê qisekerdişî yewbînan ra cîya yê.

*Roman de zaf risteyê watedar est bî, înan ra di tenî; 

-Ripel 120-) " Tirkan de aştî kerdene sey zayîşê hêstiran mimkun nîyo" nê riste zaf weş bi mi şî, Serwet Akkaş bi nê risteyî xwu şîret dano şarê ma û siyaseta ma yê kurdî ra zî peyam şiraweno.

-Ripel 251-) :" Her girewtişê heyfî de ancî xo de merg ardêne." Wateya enê risteyê zî wina yo, gonî bi gonî nêna şutene. 

*Roman hetê vateyê verênan ra zaf dewlemend o, înan ra çend nimûneyî;

-Şito ke maya xo ra litbî pinikê înan ra amey bî." 

-"Wa weş bo wa dûrî şo" 

-"Hewn û merg bira yê."

-"Mi hîleyan şima de baş nêkerd, no mi rê bî derd; ez kî şima rê sere nênana ro, wa no kî şima rê bibo derd."

 Vateyê verênan de seba şarî şîret est o. Nê vateyên verênan eklê romanê weşêr kerdibî.

*Roman de tayn çekûyê xerîb zî est bi. Seba nimûne çekuya "kulê" enê çekû erebkî yo, ma eşkenê herinda ey di çekûyanê "heme" an zî "pêro" bikarbîyarê.

*Roman de biney çekuyê kurmancî sey "Xwezîka û Heval û alîkarî" zî est bê. 

-Ma kirdkî/zazakî de seba çekûya "Heval" a kurmancî vanê : Embaz. 

-Ma herinda çekuya xwezîka a kurmancî zî vanê; "Werrekna"

-Ma eşkenê herinda çekuya "Alîkarî" a kurmancî zî çekuya "Hetkarî" bikar bîyarê.

Hetê rastnuştiş, rêziwan û ristesazî de roman zaf serkewta bî, kemaneyê ci tay bî. Yanê edîtor birêz Roşan Lezgîn û weşanxaneyê Roşna karê xwu baş kerdêne û berhemêko serkewta çap kerdêne, seba aye ez înan ra zaf spas kena, wa keyeyê înan awan bo.

Ez bi wendişê nê romana erjaye û serkewta zaf zerîweş bîya û ez enê romana erjaye pêşnîyazê heme wendoxê kirdkî kena. Bêgûman ziwan û wêjeya ma do pê xebatanê winakîyan serkewta aver şira. Semedê nuştişê nê berhema erjaye ez birêz Serwet Akkaşî ra weşûwarî wazena û cûye ey de zî serkewtiş wazena.

01.05.2024 / Mêrdîn 

E-Maîl: [email protected]