Kulturê ma yaa!

Ozcan Yılmaz

Zuzaqê Hunerî de oncîya cemat û mislet o. Ju mordem/merdim û xanima xo cencîya/gencenîya xo ser ro qeseyî/qisê kenê. Mêrde vano “ma kewtîme ra sarî dime vat dîna vurneme, miletî xelesneme! Honde ejat û zamet ra dime ne kesê xelesna ne kî/zî çîyê kerd”.

Vano “bîla sebeb-bîla dewa bîme sebebê xo! Wele kerde xo ro. Miletê ma axme bî şî, dewê ma bî vîranî, zonê ma, îtîqat û raya ma bî vîndî. Ma vatêne sosyalîzm, azadîye, barekerdene, têdustîye… Pêro kî kulturê ma de estê, ma kî şîme kewtîme ra Kuba, Angola dime!”. Vano “nîyade ma de vanê “o yo ke mi rê ju herfe salix dano ez ci rê çewres serrî xizmete ken, ci rê ben xûlam”.

Xanima xo kî eve/bi tirkî her çî tasdîk kena. Ci ra vana “jede/zîyade vengê xo berc meke, o mordem o zimêlin o ke qalê mebûsenî falan keno, boyna huyîno ha wo ma gos dano, va mêro pêskarê ma mebo”. Henî/winî rindek tirkî qeseyî kena ke ti vana xora spîkera CNN Turkî ya! Vana “aaa, canê mi to ferqê ma dî yaa ! Ayyy, esqê mi îman nêben yaa, yaa kulturê ma çi rind o yaaa. Ma de, wendîs, nustîs, mekteb….zof muhîm o yaa, ma zof modernî me, zere vêsayeyî me yaa?”.

O sire de ju naskerdoxê nînû/nînan yeno. Selam danê jubînî, hal û demê jubînî pers kenê. Ci ra vanê “ma qalê kulturê ma, zonê ma kerdene”. O naskerdox kî/zî zof sa beno. Vano “ez kî zonê ma ser ro gureyen/xebetîn. Tayê meseleyê ke yena ra mi vîrî nusnen, bare ken va vînd mebe”.

O taw de General Zeng kî yeno vano “hala çîye perû bide mi!”. Nîyadano ke her kes meşkul o, çuya xo saneno bi hard/herd, payî ra vindeno înû/înan gos dano.

Mordemêk naskerdoxê xo ra vano “ti zof rind kena, zonê ma zonê Xizirî yo…”.  Vano “hala nîyadî to çi nusno?” Vano “Xizir bo, esas no karê min o. Kes nêşkîno zonê ma jê mi qeseyî bikero…”. Vano “ez kî zof wazen ke binusnî…”. Xanimê kî vana “ayy, zof rindek qeseyî keno yaa, zonê ma zonê Xizirî yo yaa…”.

O naskerdox kî zof sa beno vano “gune her kes binusno, zonê ma rê wayîr vejîyo…”.

Alfabe û rastnustîs (gramer) ser ro qeseyî kenê. Vano “zof rehet o, teyna çor-ponc herfî ferqinî yê. Vano “ju kî zonê ma teyna Mamekîye de, dewûnê ma de qeseyî nêbeno, gune însan taye qeydû ra gore binusno ke her kes fam/fehm bikero…vano nîyade tirkî kî Edîrne de, Îzmîr de, Antep de eve/bi ferq qeseyî beno faqat ju alfabe de, ju geyîm (usul) de nusnîno…”. Movet tenena devam keno. Peyecu xatirê xo wazeno û sono.

Tene senik ke beno durî mordemek xanima xo ra vano “têwww no kî ma xelesneno, mûrdar û qefçil. Amo ma rê malimenî keno! Xora verê ra nîya mizawir bî. Lîse de dersa Alî Ekber Aslanî de pê ma xapit vat vace “Der-Die-Das, Der-Die-Das vas ken çes, çes ken vas”. Alî Ekber Aslanî hesna, da ma ro ma kiştîme. Herê axure, nika kî amo mi rê zonê ma salix dano!”

O sire de ju cîranê xo dot (do het) ra vêreno ra. Mordemêk veng dano vano “bî çaye bisime”. Xanime dizdîya vana “vinde va şêro, va o kî kêm bimano”. Mêrde kî vano “ma davet kerd, ama honde/hende kî famkor nêyo, maneye/sebebê vîneno sono”.

Xanime vajîna pede, vana “mi to ra nêvat vengê xo meke va şero, ha wo yeno!”.

Cîran yeno. Hal û waxtê jubînî pers kene. Vane “ronîse çayê bisime”. Vano “qusir de nîyamede ez amune selam dan sima ama nêvinden son”. Ê kî vane “wiy daye, no qeyde kî newe veto, ça honde lerce kena? Haq kena hala ronîse, çayê bisime…”. 

Cîran vano “ma şîme qirvan/qurban kerd, gostê qirvanî mi der o, zof germ o, ben ken dolab coka nêvinden”.

Mordemêk cinîya xo de nîyadano. Cîranê xo ra vano “weye, Haq qewil bikero, sima qirvan kerdo, ma bara mi dê kamî?” Cîran sas beno maneno. Vano “ma kes nêzoneno ke sima îta rê, xeyle waxt o ma sima ra kesî nêvîneme”. Poşet o ke dest der o keno ra, bara xo ra leteye dano bi ci. Xatirê xo wazeno sono. Eke beno durî, mordemek xanima xo ra vano “nîyade gost xo rê guret, aste kî da mi! O gost xenîmê to bo, ma kî astik bikoçîme heya!”.

Hona ke qesa xo nêqedena dot (do het) ra ju selam dano. Vano “ooo ma bixêr dî, ya sima kotî yê, ez kî her ca de sima ken saye ya”. Mordemek bi cinîya xo kî vane “ya qe/qet qal meke ya, ma kî sata bîne qalê to kerd, vat xeyle waxto nêdîyo, kewto ra ma vîrî. Ya ti çi fena wa ya, ne selamê, ne qalê, ne qirê! Haqî ra nêtersena, ma nîya fîna qisawete! Canê to wes bo, ama xo vîrî ra meke ha, no welat de di dostê to estê ha!”.

Puloşîne jubînî ro, jubînî paç kene, hal û waxtê jubînî pers kene, ha-ha-ha, kî-kî-kî huyîne. Mordemek çantê xo ra zarfê veceno dano bi xanime. Vano “momî ya, veyvê lacê mi esto”.  Ê kî vane “Xizir bixêr bikero, çimê sima biroştî be…”.

Tenê sohbet kenê, hevalê nînû xatirê xo wazeno sono.

Eke sono beno durî, mordemêk xanima xo ra vano “veyvê lacê mi, veyvê lacê mi! Coka dot ra henî vost ame, coka ma kerdîme saye, dewa perû keno! Lacê neyî ke nas mekerîme vame hala kam o zewecîno!. Kamî çena xo da eyî qefçilî? Vîzoye lesa xo bîye, sîyah û sote bî, ti vana kurebesik o!”. Vano “nê ma honde veyveyî kerdî, kamê nînu ame veyvûnê ma, tobe bo, ne kesê ame ne çîye kerd domonûnê ma ra!”. Vano “dewa halete (taki) kene”. Xanima xo ra vano “nêre nînû veyvê ma de çiqaşî taki kerd pira?”.

Xanime vana “yaa, o lacek domonûnê ma ra haskeno, coka wo momî rusna yaa, some tene nas û dostî vîneme, tene reqeşîme, towa se bîyo?”.

O kî vano “ya ya, ti kî îman bîya, nika çîyedê nas û dostî to ra van ama!”. Vano “tamam ti bi domonûnê xo ra şere. Ez veyvê meyve nên, xora tene kurabîye ane ercene verê însanî,  ti vana qut dane bi kergû!”.

Nîyadano ke di-hîre gencî cer ro yene. Xanima xo ra vano “halla halla, nê kamî yê, ez vacî bîaxkî yê!”. Ê yene bene nêjdî, vano “ez vacî na ya ke ver der a, porê xo lule bi lule yo, fîştan o çîçegin kerdo payî, na ma ra wa, zof şîya ro miletê ma?”.

Çeneke/keneke hesnena. Kirmanckî cevab dana ci vana “ya ya, ma ra wa, ma ra!”. Mêrik sas beno. Vano “yahû ti kam a, kotî ra ama, çi rindek zonê ma qeseyî kena?. Nê borî, sûrî, sîyahî kamî yê?”. Çeneke vana ez hetê Erzinganî ra amune, Almanya de manen. Ju olvaza min a Dersîmî esta amune some ma û pîyê aye vîneme”. Vano “a kam a, çi kar kena?”. Çeneke vana “psîkolog a, Almanya de gureyena”. Vano “têww ma îta bomî kemî yê darîya we şîya Almanya. Wa-waye ci ra vace bêro îta, bêro îta, bom ê rejî îta rê, bomî bîye deyra tek bi tekî ser ra wo!”.

Vano “nê çenek ê borî kotî ra yê?”. A kî vana “turîstî yê, hevalê min ê, Kanada ra ame, Dersîm de fetelîne”.  Vano “ci ra vaze îta jê cawûn ê bînû nêyo, modern o, miletê ma rind o, zere vêsayî yo…”. Vano “ma sima son/sewe de kata sone, esmû bêre ma rê meyman be”.

Xanima xo dizdîya vana “ti bom a, xêx a! Son de înû ana çe ma de se kena?”. Qarîno vano “an se ken, ez ci rê ziren, ti kî gozirîye (fîtike) bicine! Ya Xizir, yahû aqil ke bare kerdo na cînika mi kotî bîya, ya Haqû Tala!”. Vano “nêre o herê lacê to boyna vano son Kanada. Ma bêro na çeneke bivîno, na wa Kanada ra hata îta ama beno ke xo de bena xelesnena! Halla halla, her çî kî ez aqil bikerî?”.  O xanima xo de nano hure, turîstî xatirê xo wazene sone.

General Zeng çuya xo bar keno vano “ti hala çîye perû bide mi, perû!”. Mordemek vano “hala vinde yahû, ti nêverdana ke fekê xo ra bikerîme yahû”. Zeng vano “ma xora ti mi dima vana bomê Usê Zengî, hala perûnê mi bide bado se vana vace!”.

Çîye perû ke ci ra ceno vano “kerge ke uwe/awe simite xo ser ro Haqî de nîyadana!” O kî vano “yahû General ti kî nêverda ke fekê ma ra çîyê vejîyo ha!”. General kî vano “çîyedê na spîkere amo ra dustê eyî fekê to, ama…!. Ti Xizirî ra nîtersena, vana adet û torê ma, kulturê ma, pê keşî kî qayîl nêbena, qedayê naye ra ser kerdaye, nîyade çiturî jê zarance tirkî qavnena!”.