Welat Ramînazad
Ne sînemaya kirmanckî (zazakî) ne zî bi kirmanckî sînema esta. Sînema de tena kirmanckî esto. Xora zaf rew o ke ma behsê sînemaya kirmanckî bikerî.
Gelo semedo ke ma bişî qalê estbîyayişê sînemaya yew miletî bikerî çi lazim o? Bi yew ziwanî se hebî filmî bibîy zî no nîyêno o mana ke bi ê ziwanî sînema esta. Eke yew miletî mîyanê xo de, xo rê bînyatêk, tradîsyonêk, kozmolojîyêk, felsefeyêk, paradîgma û ekolî xeliqnay o wext ma şîyênî qalî sînemaya ê miletî bikerî.
Ez nê nuşteyî de cehd kena ke bîblîyografyaya film, kilmfilmî û belgefilmê ke tede kirmanckî qisey beno binusa labelê semedo ke mi fîlmî eletexmîn kategorîze kerdî beno ke kategorîzekerdişê mi de xeletî û kêmaneyî bibîy. Eke xebera şima sewbîna filman, kilmfilman û belgefilman ra esta ke tede kirmanckî qisey beno, kerema xo ra înan ra mi haydar bikerê.
Eke şima hetkarîya mi bikerî ez înan yew bi yew temaşe kena hem hetê kategorîzekerdişî ra xeletîyanê xo rast kena hem zî hetê muhtewa ra ez înan ser o fikir û vînayîşê xo nusena.
Mi fîlmî goreyê dergîya qiseykerdişê kirmanckî sey panc kategorîyan tesnîf kerdê:
I.Temamê film tirkî yo, çend sanîyeyî yan zî yew-di sehneyan de kirmanckî qalî beno.
II.Ziwanê filman kurmanckî, tirkî, almankî, îngilizkî yo la çend sehneyan de kirmanckî zî qalî beno.
III.Biqasê kirdaskî û sorankî kirmanckî zî qalî beno.
IV.Temamê filmî nêbo zî zafaneyê fîlmî de kirmanckî qalî beno.
V.Ziwanê fîlmî pêro kirmanckî yo.
Filmî
Heta nika bi profesyonelî û bi temamî bi kirmanckî yew film zî nêamêyo ancîyayene. Filmê ke heta nika ancîyayî û tede ca dîyayo kirmanckî nê yî:
I.Temamê fîlm tirkî yo, çend sanîyeyî yan zî yew-di sehneyan de kirmanckî qalî beno.
Serra 1983 de hewa verêne fîlmê Yilmaz Guneyî Dêsî (Duvar) de bi kirmanckî yew deyîre vajîyayaya.
Serra 2007 de fîlmê Mahsun Kırmızıgülî, Milaketa Sipî (Beyaz Melek) de.
Serra 2009 de hewna fîlmê Mahsun Kırmızıgülî, Mi Tîje Dî ( Güneşi Gördüm) de.
Serra 2010 de fîlmê Umur Hozatli, Azadîya Vîndîbîyaye (Kayıp Ozgürlük) de.
Serra 2015 de fîlmê Mahsun Kırmızıgülî, Mucîze (Muzice) de.
Serra 2015 de fîlmê Ahu Oztürk, Toz Bezi(Girêşê Tûzî ) de.
II.Ziwanê filman kurmanckî, tirkî, almankî, îngilizkî yo la çend sehneyan de kirmanckî zî qalî beno.
Serra 2004 de fîlmê Nuray Şahîn, Purtî Taqîb Bike (Tüyü Takip Et) de.
Serra 2009 de fîlmê Aynur Saray, Zara de. (Ez Înternetî de zaf gêrayo nê filmî la mi no fîlm nêdîyo.)
Serra 2017 de fîlmê Kazim Ozî, Zer de.
III.Biqasê kirdaskî û sorankî kirmanckî zî qalî beno.
Serra 2013 de filmê Hinar Salemî, My Sweet Pepper Land de. Taybetmendîya nê filmî na ya ke karektero sereke yê filmî vernî ra heta peynî kirmanckî qisey keno.
IV.Temamê filmî nêbo zî zafaneyê fîlmî de kirmanckî qalî beno.
Serra 2017 de fîlmê Mehmet Alî Konarî, “Hewno Bêreng” de. Nê fîlmî festîwalan ra gelek xelatî girewtî. Merdim bawer keno ke Mehmet Alî Konar, cehd keno ke sînema de kirmanckî hîna zaf bêro xebitnayene.
V.Ziwanê fîlmî pêro kirmanckî yo.
Serra 2011 de filmê Fatîh Fahrettîn Ozdemirî Kekê de. Ziwanê nê fîlmî pêro kirmanckî yo labelê film bi prosyonelî ney bi amatorî ameyo antene.
Serra 2019 de fîlmê Lutfu Îrdemî, Pîrebok de. Ziwanê nê fîlmî pêro kirmanckî yo labelê hema qet cayê nêameyo nawitene (mojnayene).
Kilmfilmî
Bi kirmanckî çend kilmfilmî estî? Goreyê tesbîtkerdişê mi heta nika nê des kilmfîlman de tena kirmanckî qisey beno.
Ziwanê nê kilmfîlman tena kirmanckî yo.
Serra 2012 de kilmfîlmê Kamer Erdoganî, Sipe.
Serra 2012 de kilmfilmê Yücel Yavuzî, General.
Serra 2012 de kilmfîlmê Çetîn Baskinî, Geyrayîş.
Serra 2013 de kilmfîlmê Mehmet Alî Konarî, Baba.
Serra 2013 de kilmfîlmê Gokhan Tunçî, Zimisto Bivejîyo.
Serra 2015 de, kilmfîlmê Caner Canerik Vilika Kowu.
Serra 2016 de, kilmfîlmê Sedat Barış, Pîyê Min Toz Şeker.
Serra 2016 de kilmfîlmê Lutfu Îrdemî, Cênîya Nêeysayî.
Serra 2017 de kilmfîlmê Gokhan Tunçî, Zimisto Vêrd Ra.
Serra 2018 de kilmfîlmê Burhan Ateşî Vîrê.
Serra 2018 de kilmfîlmê Bîngol FMî Se Bî Ma.
Serra 2018 de kilmfîlmê Lutfu Îrdemî, Fotografkêş
Biqasê kirdaskî û sorankî kirmanckî zî qalî beno
Serra 2004 de kilmfîlmê Arîn Înan Arslanî, Ferekî de.
Serra 2006 de kilmfîlmê Arîn Înan Arslanî, Ba û Sî de.
Serra 2010 de kilmfilmê Arîn Înan Arslanî, Perra Berbangê de.
Serra 2020 de kilmfilmê Arîn Înan Arslanî, Bêder (Antişê nê fîlmî dewam keno, hema nêqedîyayo.)
Ziwanê sey almanî, îngîlîzî reydir kirmanckî zî qalî beno
Serra 2018 de kilmfilmê Cengiz Akaygun, Dara Mandalînan( The Mandarin Tree ) de
Fîlmê Belgekî
Tayê fîlmanê belgekîyanê ke ez tîya tesnîf kena de qet kirmanckî çin a. Labelê semedo ke têkilîya babeta fîlman kirdan ser o ya coka mi nuştî. Pîran Baydemîr û Ahmed Hakan Vergi netêda heme dîrektorê bînî Dêrsim ra yî. Filmê belgekîyê Caner Canerîkî hetê ziwanê ma ra dewlemend î.
Caner Canerik
Serra 2006 de, Was (Ot).
Serra 2007 de, Sayd.
Serra 2007 de, Pheti.
Serra 2007 de, Dersimist.
Serra 2008 de, Pirde Sur.
Serra 2009 de, Muya Şha.
Serra 2009 de, Bava Duzgin.
Serra 2009 de, Raa Haq.
Serra 2009 de, 73 Millet.
Serra 2010 de, Bertij.
Serra 2011 de, Phepugun Sesi
Serra 2014 de, Muxtar.
Serra 2012 de, Nava
Serra 2015 de, Gulsosin
Serra 2016 de, Sîpela.
Buket Aydın
Serra 2006 de İnsan-ı Kamil
Ziwanê nê Fîlmanê Belgekîyan yê Pîran Baydemîrî pêro kirmanckî yo.
Serra 2010 de, Yo Roj Di.
Serra 2012 de, Rezon Se[r].
Serra 2013 de, Fecîra.
Bülent Gündüz
Serra 2011 de, Silo Qiz
Veli Kahraman
Serra 2012 de, Zonê Ma Kotî yo.
Ahmet Hakan Vergi
Serra 2017 de, Dewrano.
Serra 2017 de, Wextêg.
Serra 2020 de, Dûr
Ziwanê fîlmanê belgekîyan tirkî yo, çend sanîyeyî yan zî yew-di sehneyan de kirmanckî qalî beno.
Çayan Demirel
Serra 2006 de, 38 Dersim Katliamı Belgeseli
Serra 2009 de, 5 nolu Cezaevi
Serra 2013 de, Dr. Şivan
Nezahat Gündoğan
Serra 2010 de, İki Tutam Saç: Dersim’in Kayıp Kızları.
Serra 2014 de, Hay Vay Zaman.
Özgür Fındık
Serra 2010 de Qelama Sûre (Kırmızı Kalem)
Serra 2011 de, Kara Vagon.
Hasan Yücel
Serra 1979 de, Dersim Belgeseli
Hira Selma Kalkan-Egemen Adak
Serra 2008 de, Dersimli Seuşen.
Turabi Selçuk-Mehmet Özcan
Serra 2009 de, Dersim de Munzur Baba Belgeseli.
Ali Ekber Yıldız
Serra 2013 de, Dersim Kayıp Tarihi.
Soner Sevgili
Serra 2016 de, Tertele-Yolculuk.
Devrim Tekinoglu
Serra 2017 de, Bindokuzyüzdoksandört
Umur Hozatlı-Cemal Taş
Serra 2018 de, Gaxand
Hasan Saglam
Serra 2020 de Naise Zoni Mem.
Merdim bawer keno ke, ziwanê ma, warê sînema de bi xebatanê dîrektoranê sey Mehmet Alî Konar, Lutfu Îrdem, Burhan Ateş, Arîn Înan Arslan, Caner Canerik û Pîran Baydemîrî aver şono.
*No nuşte verîcû hûmara 64înê Kovara Vateyî de amêbi weşanayiş. Tê de mi tayna kilmfilmî îlave kerdî.
Çimeyê Nuşteyî: Sînemaya Serbixwe – www.sinemayaserbixwe.com
