Enwer Yılmaz
Serra perwerdeyî ya 2024-2025î Tirkîya û Bakurê Kurdîstanî de qedîya. Milyonan wendekarî, ke mîyanê înan de hezaran tutê Zazayan û Kurmancan zî estê, ewro qarneya xo girewtî. La seba keyeyanê Kurdan, na roje keyfweşîye ra zîyade yew birîn a. Perwerdeyo ke bi ziwanê dayîke nîyo mîyanê Kurdan de sey parçeyêkê polîtîkaya asîmîlasyonî yeno vînayîş.
Ewro, seba zafane gedeyan roja şayî û heyecanî ya, labelê seba tutanê Kurdan yew manaya xo çin a. Qarneyê ke bi Tirkî ameyê nuştiş, bîyê sembolê dûrîkewtişê înan ê ziwan û kulturê xo. Keyeyî îfade kenê ke ê hem seba serkewtişê tutanê xo şa benê, hem zî seba ke tutê înan ziwanê xo mekteban de nêeşkenê bi hawayêko azad bişuxulnê û bimûsê, xemgîn benê.
Goreyê sîstemê perwerdeyî yê Tirkîya, ziwanê perwerdeyî yo fermî tena Tirkî yo. Ziwanê dayîke yê Kurdan, Zazakî û Kurmanckî, sey ziwanê perwerdeyî qedexe yê. Her di ziwanî zî tena sey "dersa weçînitî" perwerde de ca genê. La çi heyf ke no heq zî bi awayêko sîstematîk yeno astengkerdiş. Nîşaneyo tewr eşkera yê nê çîyî zî no yo ke, emser seba Zazakî pêro Tirkîya de tena yew mamoste ame tayînkerdene. Na rewşe, nîşan dana ke dersa weçînitî zî bi awayêko cidî nêna caardiş.
Kurdî, çi Zaza çi Kurmanc, bi israr heqê perwerdeyî bi ziwanê dayîke wazenê. Goreyê înan, sîstemo ke gedeyan ziwanê înan ra dûrî fîneno û mecbûrê perwerdeyê bi yew ziwanê bînî keno, polîtîkayêka asîmîlasyonî ya. Rêxistinê heqanê merdiman û peymanê mîyanneteweyî asîmîlasyonî sey sûcê vera merdimatîye qebul kenê. Coka, ewro bi milyonan tutanê Kurdan bi qarneya xo reyde, eslê xo de yew serre ya perwerdeyê asîmîlasyonî temam kerd.
Peynî de, na roje reyêna mocneno ke meseleya perwerdeyî bi ziwanê dayîke, seba Kurdan meseleyêka bingeyîn a û heta ke na mesele çare nêbo, her qarne do sey belgeyêka na birîna komelkî (sosyal) bimano.
