ZAZACA 7
Zazacada sözcüklerin tekil (eril, dişil) ve çoğul formda olduğunu belirtmiştik. Eril isimler yalın haldeyken erilliklerini belirten bir durum sözkonusu değildir fakat dişil isimler genellikle -e sesiyle bitmektedir tabi bu her -e ile biten sözcüğün dişil olduğu anlamına gelmez az sayıdaki sözcük ise yalın haldeyken çoğulluk bildirir.
Eril isimlere örnek;
bina: ban (n)
bitki: nebat (n)
köprü: pird (n)
kartal: helî (n)
ev: keye (n)
göz: çim (n)
tarla: zime (n)
tarla: hêga (n)
Dişil isimlere örnek;
yastık: balişna (m)
bilgisayar: komputure (m)
köy: dewe (m)
inek: manga (m)
elma: saye (m)
su: awe (m)
tas: uskura (m)
uçak: teyara (m)
kız kardeş: waye (m)
kadın eş: cinî (m)
karınca: morcela (m)
Çoğul isimlere örnek;
gözlük: verçimikî (zh)
un: ardî (zh)
üst baş : cilî (zh)
bıyık: zimbêlî (zh)
hedik: hebikî (zh)
kaş: birûy (zh)
(zh):zafhûmar=çoğul
Dişil kelimeler genellikle "a,e,î" gibi sesli harfler ile bitmektedir. Gerçi, eril isimleri incelediğimizde de "a,e,î" harfleriyle biten sözcüklere rastlıyoruz, yani tam bir kural koyamıyoruz ama dişillik konusunda -e harfinin özel bir yeri var. (biz bu harfe ‘süper e’ diyelim.) Bakınız;
at: estor
dişi at (kısrak): estore
köpek: kutik
dişi köpek: kutike
wendekar: öğrenci
wendekare: öğrenci (bayan)
bir de;
ga: öküz ''man'' önekini alarak manga: inek dişil forma dönüşüyor.
Bu konuya burda ara verelim çünkü tamlamalarda net olarak anlaşılacaktır.
ZAZACA 8
NAMEYÊ ZAFHÛMARÎ / ÇOĞUL İSİMLER
Zazacada '-î' ve '-an' olmak üzere iki tane çoğul eki bulunmaktadır. Bu derste sadece '-î' üzerinde duracağız.
Eril isimlerin çoğul hale getirilmesi:
horoz: dîk (n)
horozlar: dîkî (zh)
bardak: şuşe (n)
bardaklar: şuşeyî (zh)
telefon: telefon (n)
telefonlar: telefonî (zh)
resim: resim (n)
resimler: resimî (zh)
şehir: şaristan (n)
şehirler: şaristanî (zh)
tencere: quşxane (n)
tencereler: quşxaneyî (zh)
terlik: şimik (n)
terlikler: şimikî (zh)
uğurböceği: xalohemze (n)
uğurböcekleri: xalohemzeyî (zh)
çanta: çente (n)
çantalar: çenteyî (zh)
Yukarıdaki örneklerde de görüldüğü gibi eril isimleri çoğul hale getirmek için kelimenin sonuna çoğul eki 'î' getirilmektedir. Eğer sözcük, sesli harfle bitiyorsa araya kaynaştırma harfi olan 'y' gelmektedir.
Daha önce 'e' nin dişillik belirtmedeki fonksiyonuna değinmiştik ve her 'e' ile biten kelimenin dişil olmadığını belirtmiştik yukarıdaki şuşe, quşxane ve xalohemze kelimeleri 'e' ile bitmekte olup eril isimlerdir.
Eril isimlerin sonundaki "e" normal bir şekilde okunurken, dişil kelimelerin sonundaki "-e" ise vurgusuz ve kısa bir şekilde okunur.