Mehmed Olmez
Hêzê fîzîkîyî, rayîrşîyayîşî ra heta eştişê roketan cuya ma û kaînatî de se bibo sebebe ci hêzê fîzîkî yê. Her ca de û hertim çend ke ma ferq nêkê zî heme hêzî 4 bingeyê xo est ê.
1. Hêzê Antişê Girseyî
2. Hêzê Nukleer o Zeîf
3. Hêzê Elektromanyetîkî
4. Hêzê Nukleer o Biqewet
Nê, kaînatî de hêzê bingeyin ê û heme çîyê ke qewmîyenê berpirsîyarîya nê hêzan de yê.
Hêzê Antişê Girseyî
Hêzê Antişê Girseyî têkilîya di çîyan de yo ke ganî ê çîyî wayîrê girse û enerjîyî bibê. Kerraya ke ma bîna ra erzenê war, rojgêra ke dormeyê tîje ra gêrena yan zî aşma ke dormeyê dinya de gêrena. Nê heme têkilîyî bi Hêzê Antişê Girseyî benê. No hez zaf weş yeno fehmkerdiş çunke ma zaf banderê ci yê. La îzahatê nê hêzî hende zî zehmet o.
Hêzê Nukleer o Zeîf
Hêzê Nukleer o Zeîf zî mabênê parçeyanê binatoman de qewmîyeno.
Wexto ke parçeyêkê binatomêk beno perçeyêko bîn. Sey nimûne wexto ke notrînoyêk dormeyê notronêkî ra bigêro bi nê hêzî, o beno elektoronêk û notronî zî keno proton.
Hêzê Elektromanyetîkî
No hêz sey Hêzê Lorentzî zî yeno şinasnayene û mabênê proton û elektronan de qewmîyeno. Barê ke eksê yewbînan ê ( -, +) yewbînan ancenê, êyê ke sey yewbînan ê (-,- / +,+) yewbînan tehn danê.
Seke nameyê ci ra zî fehm beno, no hêz,2 hêzan ra virazîyeno: Hêzê Ceyranî û Hêzê Manyetîkî. Verê fîzîknasan nê di hêzî cîya-cîya hesibnayêne la dima ame fehmkerdiş ke no yew hêz o la 2 hêzan ra virazîyeno.
Hêzê Nukleer o Biqewet
Hêzê Nukleer o Biqewet mîyanê nê hêzanê bînan de tewr biqewet o. Hem zî zaf-zaf biqewet o. Goreyê Hêzê Antişê Girseyî 6 hezar tîrîlyon rey tîrîlyon hîna girs o. Yanî 6î ra dima 39 hebî sifirî yenê. Çunke no hêz parçeyê binatomî ke çî-mîyan virazenê têhet tepîşeno. Hêzê Nukleer o Biqewet dendika atomî de proton û notronan û kûarkê ke nînan virazenê, hemînan têhet tepîşeno.
