Gaxan, goreyê teqwîmê Hîcrî destpêkê serra newîye yo. Dêrsim de Gaxan (Kal), her serre mabênê hefteyo peyên ê aşma Kanûne û hefteyo yewin ê aşma Çeleyî de yeno pîrozkerdene.
ZîyaraGola Çetûyî de ameyîşê têhet
Welatîyî, cayanê muhîman ê çalakîyanê Gaxanî ra yew, Zîyara Gola Çetûyî de ameyî têlewe. Kal û pîlan ra heta domanan, xeylê welatîyî loqmeyanê xo reyde ameyî zîyare û tîya de çirayî ameyî tafînayene. Dima ke qiseykerdişî ameyî kerdene, loqmeyê ke ameybî, pêro canan rê ameyî parekerdene.
Loqmeyî pare bîy, manaya Gaxanî amey vatene
Hunermendî Metîn Kahraman, Kemal Kahraman û nuştoxo cigêrayox Cemal Taş tewrê parekerdişê loqmeyan bîy. Nuştox Mehmet Mukanî duaya loqmeyî da, nuştox Cemal Taşî seba Gaxanî temenîyê xo ardî ziwan. Hunermend Kemal Kahramanî zî derheqê Gaxanî de malumatêko hîra da.
Kemal Kahramanî wina va: “Goreyê teqwîmê îbadetî yê Elewîyan, serraa newîye Gaxanî de ney, Newroze de ya. Labelê prosesê serra newîye bi Gaxanî dest pêkeno, bi Xizirî dewam keno û peynî de bi Hawtemal temam beno.”
Welatîyan va ke Gaxan seba înan fîrazkerdişanê tewr muhîman ra yew o û îfade kerd ke înan seba aştîye û brayîye çira tafînayo û duayî kerdê.
Destpêkê teqwîmê îbadetî yê hîrê aşman
Çalakîyê Gaxanî, yê ke Dêrsim zî tede, Sêwas, Erzingan, Çewlîg û Mûş de yenê viraştene, goreyê bawerîya Elewîyan sey roja destpêkî ya teqwîmê îbadetî yo ke hîrê aşmî rameno, yenê qebulkerdene.
Tradîsyonê Gaxanî yo ke bi seserran o nesîl ra nesîl yeno resnayene, Dêrsim de reyna bi paştîdayîş, parekerdiş û hêvîyanê bereketê serra newîye ame cuyayene.
